Sevgili dostum Nail Güreli’yi yitireli yedi yıl olmuş. Sanki dün gibi geliyor bana. Ortak arkadaşlarımızla hâlâ aramızdaymışçasına o denli sık söz ediyoruz ki Nail’den, öldüğünü unutuyoruz. Nail’in unutamadığımız ilginç davranışları vardı. Mesela kendisine hatır soran “Nasılsın Nail Bey” diyenlere kısa bir yanıt verirdi. “Mecburen iyiyim.” Evet, Nail ekonomide, siyasette, dış politikada, Türkiye’nin hal ve gidişinin iyi olmadığını görür ama iyimser olmaktan da vazgeçmeyen bir demokrat mücadeleci olarak iyimser olmayı da unutmazdı. Bugünlerdeki duruma bakıp ben de zaman zaman “Mecburen iyiyiz” tümcesini söyleyip duruyorum. Benim Türkiye Gazeteciler Cemiyeti serüvenim onunla başlamıştı. 1994 yılında gerçekleşecek bir kongre öncesiydi. İki grup Cemiyet yönetimine liste çıkarmıştı. Birinin başında Nail Güreli vardı, diğerinin başında da Orhan Taşan. O günlerde TRT Haber merkezindeydim. İki gruptan da teklifler geliyordu bana. Gruplara son noktanın konulacağı toplantı Pera Palas’ta düzenlenecekti. Toplantıya gittim. Kalabalık ve yoğun bir kulis ortasında köşede bir masaya oturdum. Orhan Taşan el etti. ‘Tamam di mi’ diye. Ses etmedim. Derken Nail geldi. O zamana dek sadece selamlaşmakla yetiniyoruz, sohbetimiz ise bir iki sözcükten öteye gitmemiş. Ne var ki, Nail’in dürüst bir gazeteci, sosyal bir demokrat olduğunu da biliyordum. Adımla seslenerek “Ya dedi bir terasa çıkalım mı?” Pera Palas’ın terasına çıktık. Orada bana Cemiyetle ilgili tasarılarından söz etti ve beraber çalışmayı önerdi. Hoşuma gitmişti. Kabul ettim. 1994 yılında yapılan seçimde yönetim kuruluna girdim. Yönetimde bizim listeyi de delerek giren Orhan Taşan da vardı. İki yıl sonra yeniden seçimlere girerken her zamanki gibi gazetecilere baskıların yoğunlaştığı bir döneme de giriyorduk. Bu ortamda Evrensel Gazetesi Muhabiri Metin Göktepe’nin öldürülmesi hepimizi son derece üzdü ve şaşkına çevirdi. Dönemin emniyet müdürü, dönemin bakanı Metin’in bir kaza sonucu öldüğünde ısrar ederken Cemiyet adına Nail Güreli unutulmaz bir mücadelenin adımlarını attı. Ve sonuçta genç gazetecilerin Nail abisi olarak kayda geçti. Nail Güreli’nin Cemiyet Başkanlığında yıldızının parladığı günlerdi. Nitekim bir sonraki seçimde bütün kurullarıyla birlikte kazanmayı bildi. O dönemde Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Hak ve Sorumluluk Bildirgesi Umur Talu’nun da özenli çabasıyla gerçekleşti.

Nail’i anınca şimdi bütün bunlar bir film şeridi gibi geçiverdi aklımdan. Sonraları dostluğumuz çok daha ileri gitti. Bir kardeş ilişkisine dönüştü. Dolayısıyla aramızda sır kalmadı. Zamanla Nail’in Kabataş Lisesinden benim de Beşiktaş semtinden arkadaşımız Prof. Dr. Turgay Atasü de aramıza katıldı. Ayrılmaz bir üçlü haline geldik. Şimdi bakıyorum da o türlü dostluklar, arkadaşlıklar nasıl da azaldı toplumumuzda. Metin Göktepe öldürüldüğünde genç gazeteciler arasında başlayan o muhteşem dayanışma şimdilerde nasıl da yok oldu. Gazetecilik bir emek işi olmaktan çıktı. Siyaset-sermaye arasına sıkışmış bir garip topluluk haline geldi. Köroğlu’nun dediği gibi “Delikli demir icat oldu mertlik bozuldu.” Dijital ortama girildiğinden beri ne televizyonda ne sosyal medyada haberin dürüstünü, haberin doğrusunu bulmak okurlar ve izleyenler için hayalden öte bir şey. Sonra ne diyor iktidar çevreleri, dezenformasyon, maniple edilen haberler diye ortalığı yıkıyorlar. Oysa bu ortamı yaratanların kendileri olduğunu unutuyor ya da unutturmaya çalışıyorlar. Emek insanlarının haberlerinin en masumu bile iktidar yanlısı gazetelerin sayfalarına girmiyor. Bazen düşünüyorum Nail Güreli olsaydı ne yapardı. Bunca yasak, bunca sansür, bunca korku iklimi arasında nasıl bir mücadele verirdi?

İşte böyle Sevgili Nail, yeni yıldan bu yana Türkiye’de hiçbir şey değişmedi tersine daha da kötüleşti. Muhalefetin olmadığı, iktidarın sapla samanı birbirine karıştırdığı bir çağı yaşıyoruz. İnsan hak ve özgürlüklerinden söz etmiyorum bile. Seni çok özlüyorum arkadaşım. Huzur içinde uyu.

Yazıyı ikimizin de sevdiği, şair Gülten Akın’ın kısa şiiriyle sonluyorum.

Her konuşma bir şeyi değiştirir hayatımızda

Sustum durdum geriye çekilerek.

1990’lı yıllarda Nail Güreli ile başlattığımız Türkiye Gazeteciler Cemiyeti mücadelesini uzun bir süreçten sonra 25 Aralık 2023 Pazartesi günü noktaladım. Neydi mücadelemiz; Türkiye Gazeteciler Cemiyetini dışa açmak, gazeteciliğin içinde hep var olan hak ihlallerine karşı çıkmak ve kurum içi demokrasi ağını kurmak…

Bunların tümünü 1998’de Türkiye Gazeteciler Cemiyetinin seçimlerini bütün kurullarıyla kazandığımızda kolayca gerçekleştirdik. O dönemde bize destek veren kimler vardı? Şakir Süter, Umur Talu, Orhan Erinç, Zeynep Atikkan ve şu anda ismini sayamadığım diğer arkadaşlarımız. Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’ni de ilk kez o yıl meslektaşlarımızla paylaşma olanağı bulmuştuk. Şimdi bakıyorum yola beraber çıktığımız arkadaşlarımızdan başta Nail Güreli olmak üzere Orhan Erinç’i, Şakir Süter’i, Seçkin Türesay’ı ve daha nicelerini yitirdik. Ama gazeteci arkadaşlarımızın güvenini kazandık. Ve o güvenle bugünlere kadar geldik. 2013’de yapılan TGC Genel Kurulunda listemiz yeniden kazandı. Ve arkadaşların desteğiyle ilk kez cemiyet başkanlığına seçildim. Bu onurlu görevi elimden geldiğince en iyi biçimde yapmaya çalıştım. Hep söylediğimiz gibi zaman acımasız. Acı tatlı günleriyle ama hep mücadeleyle geçen 10 yıl boyunca yalnız yönetim kurulu arkadaşlarımdan değil hemen üyemiz tüm gazetecilerden destek görmek benim için büyük bir bahtiyarlıktı. Şimdi ayrılma zamanı. Türkiye Gazeteciler Cemiyetini bundan böyle arkadaşlarım yönetecek. Ve biliyorum ki Sedat Simavi’den aldığımız güçle cemiyetimiz hep bağımsız, bağlantısız gazetecilik çizgisinde yürümeye devam edecek.

Bu arada başkanlıktan istifa kararını almamda etken olan yeni durumlarda ortaya çıkmıştı. Doğup büyüdüğüm, çok sevdiğim ama her gün biraz daha yaşam koşullarımı zorlayan İstanbul’dan ayrılma kararını verirken gerçekten çok zorlandım. Çocuklarımla, torunlarımla Antalya’ya yerleşmeye karar verdiğimizde bu kararın beni bu denli zorlayacağını düşünmemiştim. Aradığım biraz huzur, biraz didişme-kavga ortamından uzaklaşmaktan başka bir şey değildi. Dostlarıma bu duygularımı anlatırken “Sen hele bir git, İstanbul’daki o didişmeyi bile özleyeceksin” dediklerini unutmuyorum. Ama gerçekten ülkenin içinde bulunduğu durumu, her gün biraz daha kötüleşen siyasal yapıyı, gazetecilere, bilim insanlarına, emekçilere yapılan baskıları gördükçe yer değiştirmekle insanın huzur bulacağı gibi bir düşünceye hiç kapılmadım. Tersine daha da güçlenmiş, bilenmiş olarak yazılarıma devam edeceğim. Evrensel beni kabul ettikçe Evrensel’e yazmaya devam edeceğim. Cezaevindeki arkadaşlarımın, dostlarımın sorunlarıyla ilgilenmeyi sürdüreceğim.

İşte dostlar bir ayrılığın öyküsünü anlatmak istedim sizlere içimden geldiğince. Eskiler “Tebdili mekanda ferahlık vardır” demişler. Benim istediğimse sadece biraz huzur ve karanlığı yırtan güneşli bir ortam.

Bu yazıyı da alışagelmiş olduğumuz üzere bir şiirle bağlayalım. Şiirimizin büyük ustalarından Edip Cansever’in dizeleriyle: FILDIRFIŞ

Değil öyle şimdi görüşüm değişti

Değişti de ne oldu

Evime gelince oturduğunuz

İskemleler konuştu

Önce bir inanmadınız

Bilirim güçtür inanmak

Bu konuda yazılmış

Birkaç da masal olacak

Ama nedir sizler masalı sevmezsiniz

Kötü lafı da sevmezsiniz

Bu işin gerçek olduğuna

Ne desem inanmazsınız

Görmeli dersiniz olacak şeyi

Mesela neyi uçtuğunu kuşun

Üstelik dilinizden düşmez

Kolay olduğu bu işin

Şu bay ki ileri görüşlü

Giyimli kuşamlı üstelik

Ne dese beğenirsiniz

Kuşun halini görüp

Bir söz ki en ünlüsüne değişmem

Değil öyle her yanda duyulan

Uçmakmış süzülüp gitmekmiş

Kuşu ölümsüz kılan

Nedense bu işe akıl erdiren

Halktan birisi

Yanıma geldi arkası dolu

Güzeli çirkini hepsi

Bense vurdum işi düşünmeye

Hepsine laf anlattım

Yazdığın masal dediler

Ben de iyi ya masal dedim

Dedim ya inanmadım kendime

Baktım bir yığın insan

Bir telaş gökyüzünde

Kuş kayıp sonsuzluktan

Sen misin şiir yazan bilge geçinen

Bin türlü bakan kuşa

Kuşsa o bildiğiniz kuş

Değişen kim benden başka.

Yeni yıl bana hep kendimle baş başa kaldığım bir tür arınma ritüeli gibi gelir. Dinlerle aram hoş olmadığı için dinsel yanını umursamam. Ama acısıyla, tatlısıyla geçmiş bir 365 günün muhasebesini de titizlikle yaparım. Mesela 2023, cumhuriyetimizin yüzüncü yılıydı. Almanakları karıştırıyorum. Zorlu koşullardan geçerek var olmuş bir ulusun bireyleri bu cumhuriyetin kazanımlarını gerçekten anımsayabilmeyi becerebildiler mi? Ya da becerebildik mi? Hiç sanmıyorum. Koca bir toplum cumhuriyetin 100. yılında hâlâ beşiğine yatırılmış bir bebek gibi uyutulup duruyor. Orta Çağ kurallarıyla büyütülüyor. Çağ dışı öyküler fısıldıyorlar gencecik insanların, kocaman büyüklerin kulaklarına. Toplumumuz bir tuhaf. Yıl 2024 yani yeni bir çağın ilk çeyreğini hemen hemen geride bıraktık. Ama hâlâ gerçekleri görmeyen, duymayan, konuşmayan bir topluma sahibiz. Bu kadarla kalsa iyi. Görmeyen, duymayan, suskun insanlar üstüne üstelik görenleri, işitenleri, gerçeği arayanları, bilimin peşinde koşanları cezalandırmak, toplum dışına sürmek, hatta yok etmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Soruyorlardı bana, yılbaşını kutlamayacak mısın? diyorlardı. “Birbirlerinin kopyası gibi gidip gelen yılların nesini kutlayacağım” diye yanıtlıyordum ben de. Yoksulluk mu kalkacak, eşitlik mi gelecek, kadınlar ikinci sınıf yurttaş olmaktan mı kurtulacak, silah endüstrisini zengin eden savaşlar mı sona erecek, güçlünün güçsüzü ezdiği düzen mi değişecek? Biliyorum ki, bunların hiçbiri olmayacak. Ama yılbaşı akşamı önüme bir kadeh şarap koydum. Geleceğe, umuda kadeh kaldırdım. Yüzümden gülümsemeyi, gönlümden umudu, aşkı ve sevgiyi eksik etmeden yineleyip durdum. Benim yılbaşım da bu…

İlhan Berk şiirimizin ustalarından elbette. İlhan Berk’in ressamlığı da var, ayrıca bilgeliği de yalnız şiirlerini değil düz metinlerini de severim İlhan Berk’in gelin bu yazıyı onun bir şiiriyle sonlayalım: “Güneşi Yakanların Selamı”

Bir zevk duyulmaz oldu, buranın rüzgârlarından

Hayat soldu bir günün enginlerinde yine.

Selâm! Sonsuzların yorgun gönüllerine

Selâm: Güneşi içeren çocukların diyarından!…

Bir ateş yakalım ki geçmesin hatta bir an

Ve sussun kurtlar, kuşlar bir gök gürültüsüyle;

Bir ateş yakalım ki, tutuşsun gökler bile

Ve Güneş içilsin o gün, kızıl çanaklardan!..

Varsın eskisin sesim kaybetsin ahengini

Geceler kıskanmasın aydınlığa süsünü.

Donatsın sonsuzluklar gibi gurubun rengini

Söylesin ve uzaklar baharın türküsünü…

Neler, neler beklenmez nihayetsiz bir yerden

Güneşi içelim mor şafaklar gecesinden.

Selâm! Sonsuzluklara, hasretli gönüllerden,

Selâm, güneşi, göğü yakanlar bahçesinde!..

1 Eylül Uluslararası Dünya Barış Günü’dür. Barış üzerine bir şeyler yazmak için hazırlık yaparken bir yandan da düşünüyordum. Gezegenimizin dört bir yanında savaş ve şiddet insanlığı kasıp kavururken “barış” sözcüğünü nereye oturtacaktık. Kaldı ki yeni bir Orta Çağ iklimi yaşayan tek adamlı pek çok ülkede barış sözcüğü çoktandır yasak kapsamına alınmıştır. Kendi ülkemizi ele alalım. ‘60’lı yıllardan sonra hemen her 10 yılda bir askeri ve sivil darbelere sahne olan Türkiye’de özellikle genç okurlar için birer örnek sunalım. 12 Mart darbesinden hemen sonra Türkiye’nin yüz akı sanatçılar Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol, Tilda Gökçeli, Magdi Rufer Eyüboğlu apar topar evlerinden alınarak Selimiye Kışlası’na götürülmüşlerdi. Suçları büyüktü! Her perşembe arkadaşlarından birinin evinde toplanıp barış, dünya barışı, sanat ve felsefe sohbetleri yapıyorlardı. 12 Eylül geldiğinde ise başka bir trajikomik olay yaşandı. Başkanlığını Büyükelçi Mahmut Dikerdem’in yaptığı Barış Derneği Genel Kuruluna katılıp görev üstlenen bütün barışçılar yargılanarak cezaevine konuldular. Sıkıyönetim mahkemelerinin barış kavramı konusunda tutumu acımasızdı. Bu yargılamalarda barış yanlısı pek çok meslektaşımız, yazar, şair, tiyatrocu, bilim insanı hüküm giydi. Aralarında Ali Sirmen, Hüseyin Baş, Niyazi Dalyancı, Ataol Behramoğlu, Orhan Adli Apaydın, Kemal Anadol ve Ali Taygun gibi isimler de yer alıyordu. Barış davası deyince aklıma hemen dostum, sırdaşım Niyazi Dalyancı gelir. Onun hapishane öykülerini, hiç eksik etmediği gülümsemesiyle anlatışı çınlar kulaklarımda. Barış davası da Türkiye siyasi tarihinin utanç sayfalarından biriydi. Devlet politikalarıyla insanları muhbir durumuna düşüren bir süreçti başlatılan. Bu süreç 12 Eylül’den sonra da çok canlar yaktı. Gazeteciler öldürüldü, yargısız infazlarda gencecik delikanlılar asılsız ihbarlarla yok edildi. Yurttaşlara yaşatılan bu zulüm ne yazık ki günümüzde de hız kesmeden devam ediyor. Hukukun üstünlüğü ayaklar altında paspas edilirken yargı sistemi insanlara güven vermekten çok uzak.

Geçenlerde üstelik de donanımlı bir gazeteci arkadaşımla Niyazi Dalyancı’nın barış gazeteciliği üzerindeki görüşlerini konuşuyorduk. Arkadaşım dedi ki “Barış gazeteciliği de ne demek?” Ben de dilim döndüğünce anlatmaya çalıştım. Sahi bütün dünyada emperyalist düzenin insana yönelik acımasızlığını, savaş sanayini savunan yoksul ülkelerin yer altı servetlerine göz diken uluslararası şirketlere övgü yağdıranlar eğer gazeteci ise barışı savunanların da gazetecisi olması neden doğal gelmiyor size.”

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nin “gazetecilerin temel görevleri” başlıklı “d” maddesi şöyle başlar: “Gazeteci; başta barış, demokrasi, hukukun üstünlüğü laiklik ve insan hakları olmak üzere insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur.” İşte gazetecinin görevi tam da budur. Savaş çığırtkanlığı yapmak, ırkçılığı savunmak asla gazetecilik değildir. İnsanı odağına alan haberler yapmak, halka doğruları, gerçekleri anlatmak dışında gazetecinin iktidara yaranmak için, çıkar için yaptığı her iş onu gazetecilik dışına iter. Uluslararası dünya barışını kutlarken barış uğruna bedeller ödeyen yerli-yabancı tüm aydınlara, yazarlara, şairlere, gazetecilere saygı sunuyorum.

Bu yazıyı da Fransız yazınının usta ismi Jacques Prévert’in bir şiiriyle sonlayalım. Dilimize “Aile Hayatı” başlığı ile aktarılan şiiri Orhan Suda’nın yetkin çevirisinden okuyalım:

“Anne yün örüyor

Oğul savaşıyor

Anne buna hiç şaşmıyor

Baba ne yapıyor peki?

Baba tecimle uğraşıyor

Karısı yün örüyor

Oğlu savaşıyor

Kendi buna hiç şaşmıyor

Peki oğul ne diyor bu gidişe

Oğul hiçbir şey

Ama hiçbir şey demiyor bu işe

Anne yün örüyor

Baba tecimle uğraşıyor

Oğul savaşıyor

Bitince savaş

Babasıyla birlikte iş kuracak oğul

Oysa devam ediyor savaş

Anne yün örmeye

Baba tecimle uğraşmaya devam ediyor Oğul ölüyor

Oğul savaşmaya devam etmiyor artık Mezarlığa gidiyor anne ile baba

Ve ikisi de şaşmıyor buna

Hayat devam ediyor

Yün örmeyle, savaşla, tecimle

Tecimle tecimle tecimle

Hayat mezarlıkla iç içe.